Euskal kostaldea itsaso osasuntsu baten alde
Uda mugitua daramagu arimak astintzen eta euskal kostaldeko txoko ezberdinak kontzientziatzen. Itsaso osasuntsu baten aldeko zeharkaldia amaituta, 2023 honetako ZERO ZABOR URETAN kanpainaren balantzea egin behar dugu.
Izan ere, izugarri atsegina egiten zaigu gero eta pertsona eta komunitate gehiagorekin elkarlanean aritzeak. Haiek gure etxea denaren, Ama Lurraren, zaintza aktiboaren protagonista bihurtuz. Kanpaina honi esker, Euskal Kostaldeko 8 udalerritara iristen gara eta bertako komunitateekin partekatu eta aberasten gara elkarlanean. Noski, honen aurretik 8 udalerrietako eragile ezberdinak inplikatzen eta partearazten lan izugarria eginen.
Itsas hondakinen arazoari dagokionez, ZERO ZABOR URETAN programak erakutsi digu azken hamarkadetako produkzio- eta kontsumo-moduak gure etorkizuna hondatzen ari direla. Egoera horrek aukera berri ugari irekitzen ditu edonor aldaketaren eredu izan dadin, bere gertuko komunitatea motibatuz eta egunerokoan hain garrantzitsuak diren ohitura berriak eskuratzen.
Uztailean zehar 2500 pertsona baina gehiagok hartu dute gure jardueretan, praktika onak partekatuz eta, batez ere, ilusioz, gure ondorengoen etorkizunerako itxaropena sortuz. Parte hartzeko handiena izan dute bisitek, urteroko legez, jarduera indartsua izanik. Bisitari guztiak harrituta geratu dira itsasoak ematen dizkigun onura guztiez jabetzerakoan ontziko popan, eta larritu, ordea, “Haurren Mezua” laburmetraia ikusterakoan, gure itsas-gela bihurtu den antzinako hozkailu zaharrean. Eskerrak etxeko txikienek arazoa konpontzeko argitasun-leiho hori ere eskaintzen digutela, betiere zentzudun jokatuz, helduok askotan galdetzen dugu hori, gure erosotasun partikuarrean eta konfort-eremuaren sarturik. Bisitaren ondoren, mundu guztia atera da ideia argiren batekin: bakoitzaren hondakinak nola murriztu eta ohitura aldaketa prozesuan nola egin aurrera helburu zehatzak jarriz, pausuak aurrera egiteko gogotsu.
Aurtengo kanpainan jardueraren bat nabarmentzekotan, ontziko bisitez gain, kontzientziaz beteriko itsaspeko zinema saio magikoak izan dira zalantzarik gabe, brankako kubiertan. Magia hutsa. Eskerrik asko, Cimasub, aurten ere bizipen hauek oparitzeagatik.
Gainera, sormen-tailerrak egin ditugu itsas hondakin arrantzetan eta portuko inguruetan jasotako hondakinak ikustarazteko eta berrerabiltzeko. Baita ITSAS ZAINDARI gunean dinamika partehartzaileak, eta, ZABOR eta BIOren martxetan egindako ibilaldi zoragarriak. Aurten, toki bakoitzeko entitateekin batera, oso ondo ibili dira herrietan gure erraldoiak. Izugarrizko martxak portu guztietan, zalantzarik gabe, bisitatutako portuetako udal, denda, ikastetxe eta gainerako gizarte- eta kultura-erakundeek maiatzean eta ekainean aldez aurretik parte hartu gabe lortu ezin izango genuen martxa. Guztira, 320 erakunde baino gehiagorekin egin dugu itsaso osasuntsu batzuen aldeko ibilbidea; 1.000 pertsona baino gehiagok hartu dute parte, etorkizun berri batean parte hartu nahi izan dute, bakoitzak bere lana eta ahalegina eginez.
Talde-lana da beharrezkoa dena, eta horren erakusgarri dira, besteak beste, erakunde pribatu eta publikoak, gizarte zibil antolatua eta ahaztu gabe, komunikabideak. Azken hauek, itsas hondakinen murrizketa beharraren mezua milaka etxeetara iristea egin dute telebista, irrati, prentsa eta/edo sare sozialen bidez 42 agerraldi baino gehiagorekin.
¿Eta nola topatu dugu gure kostaldea? Ikaragarri gustatuko litzaiguke garbi esatea, baina tamalez hondakinez betea, batez ere, ikusezinak itsaso hondoan bukatzen dutenak edo mikro zein nanoplastiko bihurtzen direnak. Azken hauek edaten dugun uran, kate trokifoan gehituz gure elikagaietan edo arnasten dugun airean topa ditzakegu. Izan ere, ahaztu egiten zaigu itsasoa gure bizitzaren oinarri dela, osasuna, ongizatea eta oparotasuna oparitzen digula, BIOk bere burua defendatzeko dioen bezala. Ea BIOri marketin-plan on bat egiten diogun eta geure espeziearentzat etorkizun baten alde begiak irekitzen ditugun.
Hauek dira topatutako itsas hondakinen datuak, baita itsas hondakin bihurtzeko zorian jasotako hondakinenak ere.
Portuan bertan, ITSAS ZAINDARI gunean kokatutako kaiolan 39,2 kg hondakin jaso dira eta 3705 item aztertu, zenbatu eta herritar zientzia protokoloen bitartez partekatu dura. Herri guztietako lurretik jasotako hondakinen erdia baina gehiago zigarrokinak izan dira!
% 35a plastiko zatiak, litxarkeri eta janari bilgarriak eta poltsak izan dira.
Arrantzatuta hondakinei dagokienez, 0-2,5 cm bitarteko plastiko zatiak izan dira ugarienak, mikroplastiko bihurtzeko zorian. Gainera, ur gainazaleko ura iragaziz mikroplastiko 2 laginketak gauzatu dira. Lehena Bizkaian, Portugaleteko portutik irtenda eta bigarrrena Gipuzkoa, Mutrikuko uretan. Beste portuetan ezinezko izan da mikroplastikoen laginketa egitea, baldintza ozeano-meteorologiko desegokien ondorioz. Batez-besteko kontzentzarioa 0,1279 mikroplastiko/m2 izan da. Mikroplastikoen artean, plastiko biguneko zatiak izan dira zalantzarik gabe ugarienak, % 34,4 arekin, mikrozuntzak eta poliespanak jarraiki.
Datu hauek gure kostandearen egoera larria erakusten digute. Gure kostaldearen orografiak eta ezoanografiak gainera jakin dezakegu hondakinok gureak direla gehiengo handi batean, eta ez atzerriko herrialdeetatik iritsitakoa. Guzti honengatik itsaso osasuntsu baten alde borrokatzera bultzatzen gaitu.
Mila esker edizio honetan parte hartu duten pertsona zein erakunde guztiei, baita boluntario moduan aurrera jarraitzera bultzatzen gaituzten pertsona zoragarriei ere. Hau ez da hemen eteten, ekin diogu iada datorren edizioa prestatzeari eta zuek guztiekin kontatzen dugu. Bitartean gogoratu: Zaborrik hoberena, sortzen ez dena!
KANPAINA HASIERA
Hasi da euskal kostalde osasuntsu baten aldeko itsas zeharkaldia
ZERO ZABOR URETAN hondakinen arazoari buruzko hausnarketa sustatu eta irtenbideak bilatzeko prozesu parte-hartzaile bat sortzea helburu duen kanpaina da, gizarteko eragile desberdinak inplikatuz eta MATER ontzi-museoa euskal kostalde osoan zehar itsas bidaia garatuz.
Kanpaina honek 2023an bosgarren edizioa ospatzen du eta, beste urte batez, euskal kostaldera itzultzen da, tokiko eragile ezberdinen laguntza eta finantzaketarekin. Administrazio publikoari dagokionez Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumen Saila eta Gipuzkoako eta Bizkaiko Foru Aldundiek, eta pribatuan, Libera proiektuaren babesarekin (SEO Birdlife eta Ecoembes).
Hauek dira edizio honetan bisitatuko diren portuak eta haien datak:
- Bilbo uztailaren 4tik 7ra
- Portugalete uztailaren 7tik 10era
- Bermeo uztailaren 10etik 13ra
- Ondarroa uztailaren 13tik 16ra
- Pasaia uztailaren 16tik 19ra
- Getaria uztailaren 19tik 22ra
- Mutriku uztailaren 22tik 25era
- Hondarribia uztailaren 25etik 28ra
Euskal kostaldea, beraz, plastikozko kutsaduraren aurkako nazioarteko hilabetearekin bat egiten du, Plastic Free July. Hainbat doako jarduera parte hartzaile gozatu ahal izango dira egitasmoak bisitatzen duen portu ezberdinetan.
Uztailean zehar itsasonzi museoak geldialdiak egingo dituen portuetan, tokiko eragileak inplikatu nahi dira, sinergiak bilatzeko eta tokian tokitik arazoaren globaltasunera eta konponbideetara jotzeko. Udalak, komunikabideak, ikastetxeak, kultura elkarteak, gizarte erakundeak, auzo taldeak eta dendak dira parte hartzen duten eragileak gehien bat.
Edizio honetan, parte hartze honen ardatza iaz komunitatean sortutako bi pertsonaia oso berezi izango dira: itsas erraldoiak. BIO, itsasoaren distira eta ZABOR, ezkutuko arazoa. ZABOR itsasoko zaborren munstroa da, itsasotik bildutako hondakin plastikoen eragina, gizarte gisa ditugun kontsumo ohitura suntsitzaileen ondorioz, eta BIO biodibertsitatearen dama da, algaz, koralez eta kakorraz ehundutako hainbat espeziez osatua, biziaren zaintzaren eta garrantzia adierazten dutenak.
Bi erraldoi horiek uztailean zehar, itsas zeharkaldiko herri bakoitzean garatuko den Itsas Erraldoein martxan egongo dira. Bertan, tokiko pertsona eta erakundeekin batera, desfilea eta antzerkia uztartzen dira kaleetan. Zientzia, gizartea eta kontsumoa ardatz hartuta, itsasoko zaborren inguruko eztabaida irekia sustazeko asmoz.